თუკი ჩვენ მეტი ყურადღებით მოვეკიდებით საკუთარ სულიერ სამყაროს, საკუთარ ფიქრებს, გრძნობებს, განწყობილებებს, განცდებს, თუ მეტს ვიფიქრებთ სხვა ადამიანებთან ურთიერთობებზე, ხშირად გავიხსენებთ საკუთარ რისხვას, შურს, ამპარტავნებას, ამ შემთხვევაში არ მომივიდოდა აზრად სიტყვები: «რატომ მსჯი უფალო?» თურმე, ობიექტურად არსებობს კანონი, რომლის დარღვევისაც თავისთავად მოაქვს ჩემთვის უბედურება. ფიზიკურ, მატერიალურ, უხეშ სამყაროში მიზეზი და შედეგი აშკარაა: ადამიანი ლოთობს და შედეგად გარკვეულ ავადმყოფობებს იღებს, ხდება ნარკომანი და სხვა ავადმყოფობა ერევა მის სხეულს; დიდი სიმაღლიდან გადმოვარდნილი ხელ-ფეხს მოიმტვრევს… ყოველივე ამისაგან განსხვავებით, პირდაპირი მიზეზ-შედეგობრივ სურათს ვერ ვიღებთ, როდესაც სულიერ სფეროს ვეხებით.

ამის მიზეზი ერთია — ჩვენ შევაბიჯეთ სულიერ, თავისუფალ სამყაროში. ჩემს ტვინში დაბადებული ყოველი ცუდი აზრისათვის იმავ წამს რომ მომხვედროდა კეფაში, ისე რომ ტკივილისაგან ნადირივით მეწკმუტუნა, გარწმუნებთ, შემდეგში ისე დავშინდებოდი, რომ მსგავსი ფიქრი არ გამევლო თავში. ამ შემთხვევაში მე ვიქნებოდი მონა და არა ადამიანი. ადამიანი — ღვთის ხატია და მისი ერთ-ერთი თვისება — თავისუფალი დამოკიდებულება გახლავთ სიკეთისა და ბოროტების როგორც გარეგან, ასევე შინაგან ფორმებთან. მაშ ასე, თავისუფლება მე გამაჩნია, მაგრამ უნდა ვიცოდე, რომ ცუდი აზრებით ღმერთს კი არ შეურაცხვყოფ, არამედ დავარღვევ ჩემი ყოფიერების რეალურ, ობიექტურ კანონს. ბუნების ნებისმიერი კანონის დარღვევა თავისთავად გამოიწვევს მძიმე შედეგებს. აი, რა ხდება, აი, საიდან გვატყდება ამქვეყნიური ვაებანი. აუცილებელია კარგად გავიაზროთ, საიდან გვატყდება ისინი თავს. სატანჯველს სხვადასხვა ფორმები აქვს, ხანდახან მეტად უცნაური; ადამიანს თითქოს ყველაფერი წესრიგში აქვს, მაგრამ სიმშვიდეს ვერ ჰპოვებს, მოწყენილია, ნაღვლიანი, ადგილს ვერ პოულობს, სულიერად აფორაქებულია. საიდან მოდის ეს ყველაფერი? როდესაც კანში მრავალი ეკალი ესობა, ქავილი მთელ სხეულს მოიცავს. მაშასადამე, ადამიანური ვაებასა და დარდს იწვევს ჩვენს ყოფიერებაში ობიექტურად არსებული სულიერი კანონების დარღვევა. ეს სულიერი კანონი კი თვით უფალი გახლავთ. ჩვენ ღმერთს არ შეურაცხვყოფთ, ან კი როგორ შეგვიძლია ჩვენი ცოდვებით მისი შეურაცხყოფა, ასე ხომ იგი ყველაზე მეტად შეურაცხყოფილი იქნებოდა ადამიანების ცოდვების გამო. ყველფერ იმით, რასაც ცოდვას ვუწოდებთ, ჩვენ საკუთარ არსებას ვანადგურებთ.

ახლა გასაგებია, რომ საკუთარი ცოდვებისათვის ვიტანჯებით. მაგრამ, რატომ იტანჯებიან ბავშვები, ან მართალნი? ეს კითხვა ბუნებრივია, მრავალს აღელვებს, აცბუნებს და ხშირად პროტესტის გრძნობას იწვევს. ამ პროტესტისა და კითხვის მიზეზი შემდეგში მდგომარეობს: რატომ იტანჯება უდანაშაულო? თქვენს ყურადღებას მივაპყრობ საკითხის დასმის ფორმას. ჩვენ მივეჩვიეთ ყველაფრის განხილოვას მიზეზ-შედეგობრივი, იურიდიული წესით, ანუ სამართლიანობის გაგების თვალსაზრისით. სამართლიანია ეს თუ არა. ვიღაც პატიმრობით დაისაჯა — რატომ? ის ხომ უდანაშაულოა — გაისმის აღშფოთებული ხმები. დამნაშავე კი დაუსჯელი დარჩა. «გაუშვეს ქარი მონდორში» — რატომ? ის ხომ ნაძირალაა! — ამ ყველაფერს ჩვენ სამართლის, სამართლიანობის თვალსაზრისით განვიხილავთ.

ესე იგი, გვსურს თუ არა, ჩვენ მუდმივად ვამცირებთ ყოფიერების გაგების ხარისხს. ჩვენ ვთვლით, რომ ყოფიერება აგებულია სამართლიანობის პრინციპზე. ნუ გაგიკვირდებათ. მთელი წინარექრისტიანული შემეცნება და სამწუხაროდ თანამედროვე ქრისტიანული სამყარო საკუთარ შეფასებებს სამართლებრივ, იურიდიულ საფუძველზე იძლევა. სინამდვილეში ეს კანონი არც პირველადია და არც მთავარი. მაგალითად, ძველი აღთქმისეულ რელიგიაში — იუდაიზმში, მუსულმანურ რელიგიაში (აღარაფერს ვამბობ წარმართულ რელიგიებზე!), ღმერთსა და ადამიანს შორის ურთიერთობა აგებულია სამართლიანობის პრინციპზე. ამ საფუძველზე დგას ეს რელიგიები.

დიახ, ამ პრინციპის გათვალისწინებით ისმება კითხვა. მთავარი შეცდომა დაშვებულია თვით საკითხის ამგვარად დაყენებაში. რა არის ყოფიერების ძირითადი საფუძველი? ყოფიერების კანონი, როგორც საფუძველთა-საფუძველი მხოლოდ ქრისტიანობამ განმარტა. ეს სრულიად წარმოუდგენელი გახლდათ ქრისტიანობამდე. არავინ, არასოდეს არაფერი იცოდა მანამდე. სიყვარული და არა სიმართლე გახლავთ ყოფიერების მთავარი კანონი. წმ. ისააკ ასური წერს: «სადაც შურისგებაა, იქ არ არის სიყვარული, სადაც სიყვარულია — იქ არ არის შურისგება». მშვენიერი ნათქვამია. შეიძლება ითქვას, სამართლიანობა და სიყვარული შეუთავსებელი მცნებებია. იქ, სადაც სამართლიანობაა, სიყვარულის ადგილი არ არის. ნუ იფიქრებთ, რომ სიყვარული არღვევს სამართალს, ან პირიქით, სამართალი არღვევს სიყვარულს. არა და არა! აქ სხვა აზრია ჩადებული.

ხშირად მომყავს ამგვარი მაგალითი: დედა შერბის ცეცხლმოკიდებულ სახლში; შვილს გადაარჩენს, მაგრამ თვითონ იღუპება. სამართლიანად მოიქცა იგი, თავი რომ დაიღუპა, თუ არა? ალბათ აიჩეჩავენ მხრებს და იტყვიან: «რატომ სვამთ ასე საკითხს? რა შუაშია სამართლიანობა და უსამართლობა? ის გარდაიცვალა, რაღა სამართალზეა საუბარი? თქვენ, რა გაგიჟდით? ის ხომ სიყვარულისთვის მოკვდა! არც უფიქრია, ისე დაიწვა ბავშვის გადარჩენისას. რა შუაშია სიმართლე?» იესო ქრისტე ხომ ცოდვილთათვის ეწამა. წმინდა მამების უმრავლესობა ერთსა და იმავე აზრს იმეორებს: უფალი რომ სამართლით გვექცეოდეს, ჩვენ ხომ უკვე დიდი ხნის წინ განვქარდებოდით და გეენიის ტანჯვაში ვიქნებოდით. ის რომ ჩვენ სამართლით გვექცეოდეს…

ჩვენს სამყაროში ეს კანონი არ მეფობს. მხოლოდ ამ თვალსაზრისით შეიძლება გავიგოთ წმინდანთა და უმანკოთა, ბავშვთა ტანჯვის მიზეზები. მაინც როგორ მოვახერხოთ ამ ყველაფრის გაგება?

ქრისტიანობამ კიდევ ერთი, კაცობრიობისაგან დიდხანს ნანატრი ოცნება აასრულა. მან საოცარი რამ განაცხადა: გვიყვარს ჩვენ ერთმანეთი თუ არა, მოგვწონს თუ არა ერთმანეთი, ყველა შემთხვევაში ყველანი ერთ ცოცხალ ორგანიზმს წარმოვადგენთ. რაოდენადაც არ უნდა სძულდეს ჩემს თვალს ჩემივე ხელი, თუნდაც იმიტომ, რომ უხეშად ისრესს მას, საბოლოოდ, აღმოჩნდება, რომ ერთიც და მეორეც ესაჭიროება სხეულს, არ შეუძლია მათ გარეშე. უფრო მეტიც, თვალიცა და ხელიც უჩინრად ერთმანეთზე ზრუნავენ.

უდაო ჭეშმარიტებაა — ეკლესია ქრისტეს სხეულია. ეკლესიის სხეული, ვითარცა საფუარი პურისა, არსი ყველა საგნისა, უწმინდესი, რაც კი ადამიანს გააჩნია, უსუფთავესი, რაც დედამიწაზე არსებობს, გვევლინება ყოველი არსების შემკრებად. ვამბობთ ეკლესიას და მასში არ ვგულისხმობთ მხოლოდ ნათელღებულ ქრისტიანებს. ვგულისხმობთ იმ ადამიანებს, ვინც ცდილობს სახარების მიხედვით ცხოვრებას სულიწმიდასთან ერთობაში. ეს მორწმუნეთა მხოლოდ კრებული კი არა, მორწმუნეთა ერთობაა სულიწმიდაში, რომელნიც გულმხურვალედ ესწრაფვიან სახარებისეულად ცხოვრებას, რადგან მხოლოდ ასე მიაღწევენ სულიწმიდაში ერთობას. სულიწმიდასთან ყოველი მორწმუნისთვის ზიარება განაპირობებს ღვთისაკენ მისი გულმხურვალე მისწრაფების ხარისხს. ყოველი ქრისტიანი, მხოლოდ იმდენად ხდება ეკლესიის ნაწილი სხვა ადამიანებთან ერთად, რამდენადაც იგი სულიწმიდის ნაწილია. ზიარება მასთან შესაძლოა მინიმალური იყოს, უბადრუკი, მაშინ იგი ძლივს შესამჩნევია, შესაძლოა იგი უსასრულოდ დიდი გაქანებისა იყოს, მაშინ ამგვარ ქრისტიანებზე ჩვენ ვამბობთ: ანტონ დიდი, არსენ დიდი.. ზიარება სხვადასხვა არსებობს. ჩვენ, ქრისტიანები, სხვადასხვა ხარისხით ვართ ზიარებულნი, ზუსტად იმდენით, რაც შეესაბამება ჩვენს ლტოლვას ღმრთისადმი. კაცობრიობა, არა მხოლოდ ქრისტიანენი, ყველანი ერთ მთლიან, მსოფლიო ორგანიზმს წარმოადგენს. ყველანი წარმოვადგენთ ამ ორგანიოზმის ცალკეულ უჯრედებს. ალბათ უწყით, რომ სხვადასხვა ორგანოს უჯრედთა სხვადასხვა ერთობლიობა გააჩნია. ზოგიერთი უჯრედი ახლო კავშირშია სხვასთან, მაშინ ისინი მეტად ზემოქმედებენ ერთმანეთზე. ახლობელი ადამიანები ხომ მეტად ეხმარებიან ერთურთს.

ალბათ გაგიგიათ ფრაზა — «ოჯახი პატარა ეკლესიაა». ოჯახი განსაკუთრებულად ახლობელი ადამიანებისაგან შედგება, რომელთაც განსაკუთრებულად შეუძლიათ ერთმანეთის თანაგრძნობა. ვერაფერს იზამ, მათი სიახლოვე ბუნებითაა განპირობებული. სურთ თუ არა მათ, ისინი დაკავშირებულნი არიან. მშობელთაგან შვილებს ყველაფერი გადაეცემათ მემკვიდრეობით. უთვალავი, კოლოსალური რაოდენობის ძაფები გაბმულა მათ შორის.

ვიმედოვნებ, ხვდებით, საით მიმყავს საუბარი? ჩვენ თანავუგრძნობთ ერთმანეთს როგორც ცნობიერად, ასევე არაცნობიერად, სწორედ იმ ძაფების მეშვეობით, ჩვენ შორის რომ გაბმულა. როდესაც ვცდილობთ სხვა ადამიანის ტანჯვის შემსუბუქებას, როდესაც თანაგანცდა ცნობიერია, ეს სულიერი ნიჭია. მაგრამ, ამავე დროს, სწორედ იმ კავშირის ძალით, შესაძლებელია, გაუცნობიერებლად თანავუგრძნოთ ერთმანეთს.

ამასთან, აქ უაღრესად მნიშვნელოვანი პრინციპი არსებობს. მაგალითისთვის ავიღოთ ტურისტული ლაშქრობა. მიდის ჯგუფი. ყველას თავისი ზურგჩანთა მიაქვს. ყოფილხართ ლაშქრობაში ზუგჩანთებით, კომპასით? ასიოდე ნაბიჯს გაივლი და აღმოჩნდება, რომ გზა აგერია. უკან უნდა დაბრუნდე. უეცრად ერთ-ერთს ფეხი გადაუბრუნდება. რა უნდა ქნა? შენს ზურგჩანთაში მისი ნივთები უნდა გადააწყო. ღონიერი ხარ — მეტს გადააწყობ. სუსტი ხარ, ნაკლებს. ჩვენს მხრებზე ვიტვირთავთ სწორედ იმდენს, რისი ტარებაც შეგვიძლია, რათა დაშავებულს გაუადვილდეს.

სულიერ ასპექტში ბავშვი ყველაზე ჯანმრთელი არსება არის, ცოდვისაგან დაუსვრელი, სუფთა, და უმანკო. მიგიქცევიათ ყურადღება, რომ ადამიანთა გადასარჩენად გმირები სწირავენ თავს, რომ ძალაუფლებით აღჭურვილთ სიმართლის თქმას მხოლოდ წმინდა ადამიანები უბედავენ. — დიახ, ისევ საუკეთესონი, წმინდანი. თავის გაწირვა, ტანჯვა, საფრთხისთვის თვალის გასწორება საუკეთესო ადამიანთა ხვედრია. ვამბობთ საუკეთესონი, ვგულისხმობთ სულიერების თვალსაზრისით ყველაზე ჯანმრთელ ადამიანებს. სწორედ იმიტომ იტანჯებიან ბავშვები, იმიტომ ვხედავთ ჩვენ უმანკოთა ტანჯვას, რომ მათ ჯერ კიდევ ყველაზე სუფთა, ბავშვური, წმინდა სული აქვთ, რომელიც თავის თავზე იღებს სატანჯველს, რაც ბუნებრივად მოჰყვება მშობელთა, ახლობელთა ცოდვებს. მხოლოდ ბავშვების სულებს შეუძლია ამის გაკეთება. რატომ? იმიტომ, რომ ისინი უკეთესნი არიან.

თქვენ მეტყვით, «კი მაგრამ, მათ ხომ ეს გაცნობიერებული არ აქვთ!» აი, აქ ჩვენ ვეხებით მსოფლმხედველობრივ სფეროს. მავანთათვის სწორია ვარაუდი, რომ ადამიანი მხოლოდ ერთხელ ცხოვრობს და ისიც დედამიწაზე. ქრისტიანთათვის კი ეს პოზიცია მიუღებელია, შეცდომაა, რადგან ყველაფერს უნდა შევხედოთ საუკუნო ცხოვრების თვალსაზრისით. ის ბავშვი, რომლის სულმა დატოვა სხეული, იქ ყველაფერს ხვდება, უფალმა მას საშუალება მისცა ეწამა საყვარელი ადამიანებისათვის და შედეგად საუკუნო ცხონებას იღებს. წაიკითხეთ ძველი რომანები, სადაც ახალგაზრდები, ქალები, მამაკაცები მზად არიან თავი გასწირონ ერთურთისთვის; მზად არიან ეწამონ. გაიხსენეთ «აიდა», სადაც შეყვარებულ წყვილს ამოუქოლავენ კედელს. აი როგორია ამ სიყვარულია ძალა. მაგრამ ეს შესაძლებელი იყო მხოლოდ სუფთა ადამიანებისთვის, უბიწოთათვის, რომელთაც არ იცოდნენ ის საზიზღარი სიტყვა, რომლის წარმოთქმაც კი არ მინდა. სიტყვა, რომლითაც ბილწავენ ჩვენს ბავშვებს «სექსი». რა საშინელებაა! რა სიბინძურის მორევში ძირავენ ყველას. ეს არ იცოდნენ ჩვენმა სუფთა სულებმა, და ისინი მზად იყვნენ მართლა სიკვდილზე წასულიყვნენ, ტანჯვა აეტანათ [დაეთმინათ], ოღონდ საყვარელი ადამიანის გვერდით ყოფილიყვნენ. რაოდენ მადლიერებას, როგორ სიხარულს აღავლენენ ღვთის მიმართ ეს შვილები, რომელთაც ტანჯვა დაითმინეს მშობლების, ახლობლების გულისთვის. ბავშვის არც ერთი ტანჯვა არ ჩაივლის უკვალოდ საუკუნო ცხოვრების კუთხით. ისინი ჩვენს ჭირს საკუთარ თავზე იღებენ.

მართლაც რა არის თანაგრძნობა? ჩვენ მართლაც საკუთარ თავზე ვიღებთ ტანჯვის ნაწილს. მიაქციეთ ყურადღება, რარიგად წაადგება ხოლმე ავადმყოფს გარშემო მყოფთა ყურადღება. ეს ხომ ფაქტია! ანუ, გამოთქმა «უცოდველი ტანჯვა»-არამართებულია და სულელური. ეს არასწორი სიტყვაა. საქმე არა უცოდველობაში, არამედ სიყვარულშია! ღმერთი ამ უცოდველ არსებებს აძლევს შესაძლებლობას განახორციელონ ეს სიყვარული და, შემდეგ უსასრულოდ ემადლიერებოდნენ ღმერთს ასეთი შესაძლებლობის მიცემის გამო. აღსანიშნავია, რომ ეს შესაძლებლობა ყველას არ ეძლევა, არამედ მხოლოდ იმათ, რომელთაც ძალუძთ ამ ტანჯვათა გადატანა, რასაც მოჰყვება ღვთისადმი უსასრულო მადლიერება. სხვათა შორის, ყველას არც ის შეუძლია, მოკვდეს ბავშვად.

გესმით? ის ფაქტი, რომ ჩვენ ვცხოვრობთ, უკვე მეტყველებს იმაზე, რომ, თუკი ამქვეყნიური ცხოვრების გზას არ გავივლით, თუკი საკუთარი თავის შეცნობას არ ვეცდებით, არ გავცემთ პასუხს კითხვაზე ვინ ვართ ჩვენ, ვერ შევძლებთ მივიღოთ ღვთის სასუფეველი. არ ძალგვიძს, რადგან ამპარტავნები გავხდებით. ჩვენ თუ რამე სასიკეთო გვეძლევა, მაშინვე ცხვირს ავიბზუებთ ხოლმე. ხოლო თუ მოგვეცემა განსაცვიფრებელი მადლი, დიდება, დიდებულება, ძალა— შესაძლოა ვერც კი გავუძლოთ მას. ეშმაკად ვიქცევით. არსებობენ ისეთებიც, ვინც ამის მიღებას შეძლებს, გამომდინარე სხვათა გამოცდილებიდან, და ამპარტავნებასი არ ჩავარდებიან. ესენი არიან ნეტარი ბავშვები. აი, ვის შეუძლია ეს, ჩვენ არა. ჩვენ კი, უნდა ტალახში ვიგორავოთ და დავრწმუნდეთ, რომ წამოდგომას ვერ შევძლებთ. უნდა ვითხოვოთ: «ღმერთო, შეგვეწიე!» შევიცნოთ საკუთარი თავი, დავმორჩილდეთ და შეიძლება მხოლოდ მაშინ, ღვთის ნებით, მივიღოთ ვნების გარეშე სასუფეველი. ამრიგად, არ არსებობს უბრალო ტანჯვა. ის მხოლოდ ამქვეყნიურობის გადასახედიდან შეიძლება ასე შეფასდეს. ხოლო მარადიულობის თვალთახედვით არსებობს ტანჯვა, განპირობებული მხოლოდ სიყვარულით, მსხვერპლით—გააზრებულით თუ გაუაზრებელით.

ბოლოს, რაც ამ საკითხის შესახებ მინდა ვთქვა: ქრისტიანული მსოფლმხედველობით, იმ რწმენით, რომ სიყვარული ყოფიერების მთავარი კანონია, ხოლო უფალი თვით სიყვარულია — ყველაფერი გასაგებია. ზემოთ მოყვანილი განმარტებების გარეშეც, თუკი გვჯერა, რომ ღმერთი არის სიყვარული, მაშინ რა ხასიათისა გახლავთ ყველანაირი სატანჯველი, რაც კი ჩვენ გარშემო ხდება? იგი სასარგებლო და აუცილებელია, რადგან სიყვარულისგან იშვება.

მაგრამ თუკი ღმერთი არ არსებობს? თუ ადამიანი მართლაც მხოლოდ ერთხელ ცხოვრობს? მაშინ რას ნიშნავს ყველა ეს ტანჯვა-წამება? რა აზრი აქვს მას, იქნებ მიპასუხოთ? საიდან მოდიან ისინი? ადამიანთა ბოროტებისაგან? თუ სიტუაციები წარმოშობს მათ? ველური ცუნამი წარმოშობს მათ თუ შემთხვევითობა? რა უაზრობაა! უღმერთობა წარმოშობს უაზრობას და მასთან ერთად სიველურესა და საშინელებას. მაგრამ როგორც კი «ღმერთი არის სიყვარული» — ყველაფერი გასაგები ხდება. ჩვენ გავიაზრებთ, რომ ამ სოფელში წამით ვცხოვრობთ, ხოლო ჩვენი ცხოვრება საერთოდ საუკუნოა; მხოლოდ საუკუნო ცხოვრების რწმენით უნდა შევაფასოთ ყოველივე, რაც ხდება ჩვენს ცხოვრებაში.

ჩვენ ვსაუბრობთ იმაზე, რომ ბავშვთა ტანჯვა სიყვარულისა და მსხვერპლის გამოვლინებაა. რა ვუყოთ იმ ბავშვებს, ჩვილებს, რომლებიც ვერ აცნობიერებენ, არის თუ არა მათი სატანჯველი სიყვარული და მსხვერპლი? ამის გაცნობიერება ხომ უფროსი ასაკიდან ხდება შესაძლებელი. რა ქნან ჩვილებმა?

— ამის შესახებ მე ვამბობ, რომ ბავშვებმა, შესაძლოა, ვერ გააცნობიერონ და ვერ აღიქვან მომხდარი. ძირითადად ასეა. მათ შეუძლიათ მხოლოიდ იტანჯონ და მორჩა. ვიმეორებ, რომ მატერიალისტური თვალსაზრისით მათი ტანჯვა უაზრო და შემთხვევითია, ბუნების და ადამიანთა სისასტიკე, ცუდი მემკვიდრეობაა. ქრისტიანული თვალსაზრისით, ჩვენ ვამბობთ, რომ საუკუნო ცხოვრებაში, სადაც ყველანი მივეშურებით, აეხსნება ბავშვს ყველა ის მიზეზი, თუ რატომ ეწამა. რომ მას მიეცა შესაძლებლობა, სხვის მაგიერ დატანჯულიყო. აი, ამაშია საქმე. ის ვერ აღიქვამს ამჟამად, მაგრამ აუცილებლად გაიგებს მოგვიანებით.

ამასთან, მე უნდა მოვიყვანო ისეთი უბრალო ფაქტი, რომელიც ყველასთვის ცნობილია. შვილთა სატანჯველი მრავალ მშობელს უბიძგებს რწმენისაკენ. არანაირი ძალადობა არ ხდება. უბრალოდ ადამიანი დაფიქრდება, თუ რა არის სიცოცხლის აზრი. აი, დაიბადა ავადმყოფი, ხეიბარი, მახინჯი ბავშვი. ამის შემდეგ დაფიქრდება მშობელი,. განა ხშირად ვფიქრობთ საკუთარი სიცოცხლის აზრზე? თითქოს ყველაფერზე ვფიქრობთ, გარდა იმისა, თუ «რატომ ვცხოვრობ?» მაგრამ შვილების ავადმყოფობაზე დარდი ბევრ მშობელს ჩააფიქრებს. მაშინ, მრავალი ადამიანი მიმართავს უფალს. აი, კიდევ ერთი მაგალითი მრავალთაგან უმანკოთა ტანჯვასთან დაკავშირებით. ვფიქრობ, ბავშვებიც უზომოდ მადლიერნი იქნებიან ღმრთისა, რომ არაფერი ესმით, თუ რა ხდება მათ თავს.

ეკლესიის რომელი წმინდა მამების შრომებით არის გამაგრებული ეს თვალსაზრისი?

წმ. ეფრემ ასურს აქვს მშვენიერი გამონათქვამი ბავშვების შესახებ, რომელთაც იგი, არა მხოლოდ როგორც ღვთის ანგელოზებს, ისე მოიხსენიებს, არამედ იმ აზრს გამოთქვამს, რომ ამგვარი ბავშვები ჩვენთვის ცნობილ წმინდანებზე უფრო მაღლა დგანან. აი, ასე.

მოაქვს თუ არა რაიმე სარგებელი ბავშვების ტანჯვას მათთვის, ვის გამოც იტანჯებიან პატარები? ვგულისხმობ მათ ნათესავებს. თითქოს გარკვეული «იურიდიზმი» შეინიშნება საკითხის ასე დაყენებაში. ისე გამოდის, თითქოს ადამიანები თვითონ ვერ დაიტანჯებოდნენ, მათ მაგიერ კი ბავშვები იტანჯებიან, რომლებიც უფალს, თავიანთი მშობლების მაგიერ აკმაყოფილებენ.

ვფიქრობ, თქვენს კითხვას ასე უნდა ვუპასუხო: როდესაც დაზარალებულს სისხლი სჭირდება, ჩვენ ვაძლევთ მას სისხლს. ხედავთ ‘»იურიდიზმს»? ან, როდესაც მშობელი საკუთარ თირკმელს შვილს აძლევს? რა თქმ,ა უნდა, არავითარი «იურიდიზმი» აქ არ არის. ეს გახლავთმსხვერპლი სიყვარულისათვის და მეტი არაფერი. «იურიდიზმზე» საუბარი აქ ზედმეტად მიმაჩნია.

დიახ, ჩვენ სიკეთე მოგვაქვს ადამიანისათვის. სიყვარული ხომ იმისათვის არსებობს — რომ სიკეთე მოიტანოს. როგორი სიკეთე? მე მოვიყვანე მაგალითები მიწიერი ცხოვრებიდან, მაგრამ ჩვენ უნდა გავიაზროთ, რომ უფალი ჩვენი ამქვეყნიური სიკეთისათვის კი არ გვიკეთებს ყველაფერს, არამედ სულიერი სარგებლობისათვის. ჩვენ უფრო დაწვრილებით ვისაუბრებთ უფლის ჩანაფიქრის შესახებ, თუმცა, ახლა კითხვას ვუპასუხოთ, რა სარგებლობა მოაქვს ყველაფერ ამას? სულიერი სარგებელი ძევს ამ ქმედებებში! ერთ-ერთი მათგანი, რა თქმა უნდა ის გახლავთ, რომ ხშირად მშობლები უბრუნდებიან საღმრთო გზას, ეკლესიას, იწყებენ ქრისტიანულ ცხოვრებას. აი, ერთი ცხადი ნიშანი.

— შეიძლება თუ არა ვიმსჯელოთ ბავშვთა სიკვდილის შესახებ იმ თვალსაზრისით, რომ უფალი მათ თავს აცილებს იმ შეცოდებებს, რომელსაც ჩაიდენდნენ წლების შემდეგ და ათავისუფლებს შესაძლო საუკუნო ტანჯვისაგან? არა. არავითარ შემთხვევაში არ შეიძლება ამგვარი განსჯა. მართალია, ასეთი თვალსაზრისი გვხვდება სხვადასხვა თზულებებში, რომ უფალი წინასწარჭვრეტს, რომ ადამიანი საშინელებად იქცევა, ამიტომ მას ბავშვობაში წაიყვანს. თუ ასეა, რად არ წაიყვანა იუდა, მითხარით? რატომ კაენი არ წაიყვანა? პილატე, კაიაფა, ანა? ნუთუ უსამართლოა უფალი? წაიყვანდა მათ და რა ბედნიერები ვიქნმებოდით! არ იქნებოდა იუდა! არავითარ შემთხვევაში. ეს არასწორი თვალსაზრისია. ის ყრმა, რომელსაც არ შეუძლია შეითვისოს სხვათა გამოცდილება იმისათვის, რომ შემდეგ საუკუნო ცხოვრებით იცხოვროს უფალში ისე, რომ არ შეიპყროს სიამაყემ — არ შეიძლება ბავშვის მოკვდინება. ის ხომ იქ გაამპარტავნდება, რაც უფრო მწარე იქნება.

კვდებიან მხოლოდ ისინი, ვისაც შეუძლია მიიღოს სხვა ადამიანების გამოცდილება, შეითვისოს და შემდეგ იცხოვროს საუკუნო ცხოვრებით. მხოლოდ ამგვარი ხალხი კვდება. ყველას გააჩნია თავისი მონაცემები. ზოგიერთს შესწევს ეს უნარი, ზოგს არა. ასე რომ, როგორც ჩანს, არსებობს გარკვეული ნიშნები პირადი სულიერი თვისებებისა. ძალიან ცოტას შეუძლია მიიცვალოს ყრმობაში და თავიდან აირიდოს შემდგომი შეცოდებანი. რაც შეეხება მცდარ თვალსაზრისს, მას აუცილებლად ჩიხში შევყავართ.

ამბობენ, რომ წმინდა ადამიანებს ავადმყოფი შვილები უჩნდებათ. შიძლება თუ არა, ვივარაუდოთ, რომ ავადმყოფი ბავშვი ახლობელთა ცოდვებს იტვირთავს თავის თავზე?

მე არ მითქვამს ‘»ცოდვა», გესმით? ნუ აურევთ. ცოდვა და ცოდვისაგან მომავალი სატანჯველი სხვადასხვა რამ არის. რაც შეეხება წმინდანებს და მათ შვილებს… ჯერ ერთი, რას ნიშნავს წმინდა მშობლები? ვინ არის წმინდანი? ადამიანი, რომელიც თავს ასე მიიჩნევს.

არა, ის არა მხოლოდ მიიჩნევს თავს ასეთად, არამედ ხედავს თავს წმინდანად. არ «მიიჩნევს», «ხედავს» თავის თავს, რაც ბევრად მეტია. ეს არ არის საკმარისი კრიტერიუმი. მაშ, რა არის წმინდანი? იოანე კრონდშტატელი წმინდანი იყო. გახსოვთ მისი დღიურები? რა ხშირად ინანიებს, იგი და ამბობს, რომ შესცოდა. რა ხშირად ინანიებდა იგი ღვთის წინაშე და ამბობდა, რომ მიიღო პატიება ღვთისაგან. გეთაყვა, წმინდანობა გამუდმებული ლტოლვაა სრულყოფილებისაკენ. ყოველ ცოდვას მოაქვს ტანჯვა ყოველ მათგანს! რა არის სატანჯველი? კანზე რომ ვიჩხვლიტო, მთელი სხეული შეკრთდება. თუნდაც, «რა გჭირს? კბილი მტკივა. მერე რა, რას იგრიხები? კბილი გტკივა, შენ ხომ არა ხარ ავად» საბოლოოდ აღმოჩნდება, რომ ყველაფერი ურთიერთკავშირშია. პავლე მოციქული ტყუილად კი არ წერს,: «სხეულის ერთი ორგანო რომ გტკივა, ყველაფერი გტკივა, თუნდ ერთ ორგანოს უხაროდეს მთელ სხეულს უხარია.!»

ხედავთ, როგორ კავშირში ვართ ჩვენ ყველანი ერთმანეთთან? როგორც ორგანიზმშია ურთიერთკავშირი, ისეთივეა ჩვენ შორისაც. ამ მხრივ, რა თქმა უნდა, განსაკუთრებულია მშობლის კავშირი შვილთან, ცოლ-ქმრის, ნათესავების, სულით ახლობლების კავშირი. სიახლოვეს სხვადასხვა კატეგორია გააჩნია, განსხვავებული კავშირები.

საერთოდ საკითხი ასე ისმება: რატომ ეწამებიან უმანკონი და რად არიან კეთილდღეობაში ცოდვილნი?

ახლა, რაც შეეხება ცოდვილთა კეთილდღეობას! დაიმახსოვრეთ უმარტივესი რამ. ერთხელ, ამერიკაში ყოფნისას, სტუმრად ვიყავი ერთ მილიონერ ქალბატონთან. რომელიც, მხატვრულად თუ გამოვთქვამ, ხელმძღვანელობდა «მიცვალებულთა სახლს». რას ნიშნავს «მიცვალებულთა სახლი?» ეს გახლავთ ფირმა, რომელიც შეკვეთით დაკრძალვის რიტუალებს ახორციელებს. ეს რიტუალები ფრიად სხვადასხვაგვარია. თუ გადაიხდით ათას დოლარს, თქვენ უბრალო კუბოთი დაგასაფლავებენ. ხუთი ათას დოლარად განსაკუთრებული ჯიშის ხის მასალისაგან დაზადებულ სასახლეს მოგართმევენ, ძვირფასი ნაჭრით გაწყობილს. ხოლო ათი ათას დოლარად მიცვალებულს ისეთ მაკიაჟს გაუკეთებენ, ისე მორთავ-მოკაზმავენ, რომ ახლო ნათესავებიც ვეღარ იცნობენ. მოკლედ, ყველაფერი დამოკიდებულია იმაზე, რამდენს გადაიხდით. გარდაცვლილებს ალამაზებენ, ავადმყოფებს კი, ცოცხლებს მკურნალობენ, სასწრაფოდ აწვენენ საოპერაციო მაგიდაზე და ჭრიან! აიღებენ ბასრ დანებს და დაუნდობლად გაჭრიან მუცელს, მოკვეთენ რაღაცას. რა საშინელებაა, რა ტანჯვაა, მაგრამ ამ დროს ამბობენ, რომ მოასწრეს და იგი გადაარჩინეს! მოასწრეს ოპერაციის გაკეთება. მკვდრებს კი მხოლოდ ალამაზებენ.

ქრისტემ თქვა: «მკვდრებმა დამარხონ თავიანთი მკვდარი». (ვგონებ, სახარებაში ასეა — მკვდრებმა იტირონ მკვდარი). შეიძლება ადამიანი ისეთი უგრძნობი გახდეს, ისეთ სულიერ მდგომარეობამდე დავიდეს, რომ ვერანაირი ავადმყოფობა და დარდი მას ვეღარ მოაბრუნებს ჭეშმარიტებისაკენ. წარმოიდგინეთ, რომ უეცრად მგრძნობელობა დავკარგეთ. ვიღებ ადუღებულ წყალს ვუწყებ მის დალევას. დაზაფრულები შემომყურებენ ირგვლივმყოფნი. რამდენიმე ხანში მე ვკვდები, თურმე შიგნით ყველაფერი დამიმდუღრავს. მე კი ვერაფერი ვიგრძენი. რა ბედნიერება ყოფილა, როდესაც გრძნობ ყველაფერს, რაც გვნებს. ტკივილი, ტანჯვა, გლოვა — რისი ნიშნებია ისინი? იმის ნიშანია, რომ ადუღებული წყალი დავლიე! გავარვარებული ლითონი მივირთვი. სასწრაფოდ ჩაიხედე შენში! სასწრაფოდ! გაერკვიე, რა ჩაიდინე ასეთი! ამბობენ, — «მუცელი ამტკივდა!» — «ასეთი რა ჭამე? სასწრაფოდ თქვი, რა ჭამე!» ასე არ არის?

აი, რისი შედეგია ტანჯვა და დარდი. გონიერი ადამიანისთვის ის აღნიშნავს: სწრაფად გაარკვიე — რა გადაყლაპე, ძვირფასო! აი რატომ არიან ზოგიერთნი კეთილდღეობაში. გალამაზებული გვამები! რაც მეტი ფულია, მით მეტი სამკაულია. მკვდრები მარხავენ თავიანთ მკვდრებს